چکیده ای پیرامون روستای بوره بان

به نام خدا

محمد جلالی

[e-mail]

روستای بوره ­بان

الف)موقعیت جغرافیایی و کلیات روستا

     این روستا در ۲۵ كيلومتري جنوب شهر سنندج در ارتفاع ۱۶۰۰متری از سطح آب­های آزاد در مدار ۳۵ درجه شمالی از استوا و ۴۷ درجه شرقی از نصف النهار مبدا و در کردستان ایران در میان سلسله جبال زاگرس واقع شده است. آدرس کامل آن عبارت است از: ایران/کردستان/سنندج/۱۰۰ متر پایینتر از پلیس راه جدید سنندج ـ کرمانشاه/ نرسیده به دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد واحد سنندج/ جاده فرعی روستای کیلگ/چهار راه بوره ­بان/روستای بوره ­بان که اطراف آن را کوه­های کماجار، هنگوانجار، تپ الیاس و تپه ­ی مله کوله احاطه نموده است و در محل تقاطع دو رود فصلی چَم کوچکینه و چَم دولتو و در اطراف دو چشمه موسوم به کانی ژورگ و کانی خوارگ قرار دارد.

    برخی از روستاهای همجوار عبارتند از: نران، قصریان، موینه، کیلک، شینه، علی آباد، لنج آباد، سمان، هوانله، شهرک وحدت (دره باغ)، کانی سواران، گرآباد و زروان که به جهت بزرگ بودن روستای نران عموماً موسوم به منطقه نران و در حالت کلی به «چه ­م شار» مشهور است. جمعیت روستا حدود ۲۰۰ نفر در قالب ۵۰ خانوار می ­باشد  که عموماً جوان بوده و علاقه خاصی به انواع ورزش­ها از جمله ورزش فوتبال دارند. شغل اهالی روستا بیشتر کشاورزی، باغداری و دامداری است که محصولات تولیدی عمده روستا می ­توان انواع لبنیات، گوشت و محصولات باغی و زراعی نظیر گندم، جو، نخود، انگور، توت فرنگی، صیفی جات، گردو، زردآلو و ... را نام برد. منابع آب شرب و کشاورزی روستا از سه طریق تأمین می ­گردد که عبارتند از 1) رودها و نهرهای فصلی و دائمی از جمله رودخانه موسوم به چم نران که از کوه سلطان سراج ­الدین سرچشمه می­ گیرد و به شیوه سنتی و مهندسی شده آب رودخانه به مزارع پایین ­دست روستا جهت مصارف کشاورزی هدایت می­ شود. 2)چشمه ­های آب طبیعی روستا که آب آنها با احداث استخر یا در اصطلاح محلی (حه سیل) ذخیره شده و مورد بهره ­برداری قرار می­گیرد. 3) چاه­های آب نیمه عمیق حفر شده در حاشیه رودخانه­ ها به ویژه چم نران که غالبا از طریق موتورهای دیزلی و نیروی برق به مزارع پمپاژ می ­گردد. امکانات و خدمات رفاهی روستا شامل مسجد، جاده آسفالته، مدرسه ابتدایی، آب، برق، تلفن، گاز، پوشش دیجیتالی کانال­های تلویزیونی است اما نیازمند توجه ویژه مسئولین در جهت تقویت پوشش شبکه موبایل، سنگفرش معابر و کوچه ­ها و نیز ارائه تسهیلات جهت بهسازی منازل مسکونی و حمایت سازمانهای ذیربط برای اجرای آبیاری تحت فشار می ­باشد.

ب)تاریخچه روستا

     به دلیل شرایط حاکم بر منطقه کردستان در روزگاران قدیم و صعب ­العبور بودن راه­ها و نبود مواصل ارتباطی مناسب، متاسفانه تاریخ نویسان و سفرنامه­ نویسان خارجی و داخلی به ندرت از منطقه چه م شار سنندج گذر کرده و پژوهشی که در آن به تاریخچه و وجه تسمیه روستاهای سنندج به ویژه روستای بوره ­بان پرداخته باشد یافت نشد. 

قدمت روستای بوره ­بان بیش از هزار سال است.

دلایلی زیادی برای اثبات این مدعا وجود دارد حال در این مبحث به دو دلیل  عمده ذیل اشاره می نمایم:

ب-1) مسجد روستا که موسوم به مسجد عبدالهی بوده از قدیمی ترین نمونه ­های مساجد صدر اسلام است که بر اساس متون تاریخی این دست معابد به هنگام فتح کردستان به دست سپاهیان اسلام به فرماندهی حضرت امام حسن مجتبی^(ع) در سال 18 هجری قمری به فرمان عبدالله بن عمر^(رض) ساخته شده است چندین نمونه از این نوع مساجد در پژوهشی توسط دکتر سوران کردستانی، پژوهشگر و نویسنده کورد در فاصله سالهای 1359 تا 1371 شمسی در کردستان ایران شناسایی شده که مشهورترین آنها مساجد عبداللهی شهر پاوه – در جنوب کردستان – و نیز مساجد عبداللهی روستاهای (نگل) و (پیر مقداد) و (موژژ یا موچش) از توابع شهرستان سنندج است (کردستانی، ۱۳۸۶). همچنین مسجد صور در بانه، ملامومن در سنندج، دو مناره در سقز، والی در سنندج، ملااحمد قیامتی در سنندج، مسجد جامع در سنندج، آویهنگ در سنندج و چند مسجد دیگر از مجموع مساجد عبدالهی است (خبرگزاری فارس، مورخ 1393/05/31). و این خود نشان از آبادانی روستای مذکور حتی سال ها پیش از ظهور ایین اسلام است.

ب-2) بر اساس بررسی تعداد قبور قبرستان روستا که توسط نگارنده انجام گرفته است:   

     این روستا دارای ۲ قبرستان می باشد که قبرستان اولیه و قدیمی دارای مساحتی به ابعاد 125×112 برابر با 14000 مترمربع می ­باشد، تعداد کل قبور موجود در قبرستان اولیه براساس بررسی میدانی 2520 مورد برآورد شد. از طرفی با بررسی تعداد افراد متوفی در ۳۰ سال گذشته، میانگین فوت در هر سال 2/1 نفر محاسبه گردید که با تقسیم تعداد کل قبور یعنی 2520 بر متوسط مرگ و میر سالیانه روستا، عدد 1200 سال حاصل می ­گردد و با افزودن ۱۵۰ سال طول عمر قبرستان جدید، تاریخ سکونت در این روستا حداقل به 1350 سال پیش باز می ­گردد.

پ) وجه تسمیه روستا

 در اینجا دو توضیح را پیرامون وجه تسمیه روستا ذکر می ­نمایم.

پ-1) براساس گفته­ ها و نقل قول از اهالی روستا، در اصل نام اولیه روستا «نوره ­بان» بوده است که به دلیل وجود مقبره ­ی یکی از صحابه پیامبر اکرم^(ص) به نام بوسوار (احتمالاً کوه سوار یا کوهسار) بوده که بر بالای تپه ­ای به همین نام مشرف بر روستا قرار گرفته است که پیشینیان به دلیل ارادت و محبتی که به صحابه پیامبر گرامی اسلام داشته ­اند وجود این مقبره را به مثابه ­ی نوری بر بالای روستا و مایه ­ی خیر و برکت دانسته ­اند و لذا روستا را به نوره ­بان نامگذاری نموده ­اند که بعدها در اثر تغییرات زبانی به بوره ­بان موسوم شده است.

پ-2) دلیل دیگری برای وجه تسمیه روستای بوره بان را می ­توان در معنی واژه ­های «بور» و «بان» جستجو کرد لغت بور در زبان کوردی به معنای رنگ خاکستری و لغت بان به معنای بام می­ باشد که بوره ­بان را می ­توان بام خاکستری رنگ معنی کرد (شرفکندی، هنبانه بورینه). از آنجا که کوهستان­های اطراف روستا پوشیده از انواع گیاه گون خاکستری رنگ می ­باشد به نظر می ­رسد به دلیل وجود این گون ­های خاکستری رنگ، واژه بوره ­بان را برای این روستا انتخاب نموده ­اند.

ت) پوشش گیاهی و جانوری

   اگر از حق نگذريم اساساً بوره ­بان روستاي با صفایی است که دارای مناظر و چشم اندازهای طبيعي زيادي همراه با چشمه ­هاي آب شیرینی كه از دل کوه ­هایی همچون که ­ماجار (تپه ای به همین نام مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام در شهرستان بیجار، بخش مرکزی، روستای مقلی واقع شده است که این اثر در تاریخ ۲۴ فروردین ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۸۰۴۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است منبع: پایگاه اینترنتی ویکی پدیا.) ده ­شت شیخ ئه ­له­ مدار، گولوه ­ن، مله ­بی تراوش می ­کند که نوشيدن آب زلالشان احساس نشاط و شادی را به آدمی مي ­بخشد، برخی از این چشمه ­ها عبارتند از: کانی کوچه ­له، کانی دلیق، کانی کوچکینه، کانی مه­لهه ­م (لغت مه ­لهه ­م در زبان کوردی به معنای مرهم و داروی درد است)، کانی بان کیوار، سیاره، گولوه ­ن و بسیاری چشمه­ های دیگر، کوه ­های روستا بر خلاف روستاهای اطراف پوشیده از درخت ون (زبان گنجشک) بوده که صمغ آن از لحاظ صنعتی-صادراتی حائز اهمیت زیاد و ارزش داروئی دارد که سالیانه بیش از یک تن صمغ از این درختان به صورت خام به داخل و خارج کشور جهت مصارف گوناگون برداشت و صادر می­ شود. همچنین مراتع روستا برای چرای دام عالی بوده و دارای گیاه صنعتی گون می ­باشد که هرساله گروه ­های زیادی غالباً از شهر کرمانشاه به منظور بهره ­برداری از شیره ­ی این گیاه موسوم به کتیرا عازم این روستا می­ شوند. از دیگر پوشش گیاهی روستا می ­توان به درختچه ­هایی نظیر زالزالک (بلچ)، بادام کوهی و گلابی اشاره نمود.

   از گونه ­های جانوری غالب روستا می ­توان به گرگ، روباه، خرگوش، شغال، خوک، مار، گربه وحشی، سنجاب، موش و ... و پرندگانی نظیر عقاب، شاهین، کبک، سهره، جغد، گنجشک، کبوتر، کلاغ و ... را نام برد. اما متأسفانه به دلیل تخریب زیستگاه و نیز شکار بی ­رویه و غیرقانونی، پوشش جانوری روستا در خطر انقراض قرار دارد.

ث) فرهنگ و آداب و رسوم

    دین مردم روستا اسلام و شافعی مذهب هستند و ارادت خاصی نسبت به علما و مشایخ کردستان به ویژه خاندان شیخ حسام الدین، شیخ هادی دولاب و آقا سیدحبیب الله دیانت دارند و از مریدان ایشان هستند که هر از چندگاهی با دعوت از خاندان مشایخ یاد شده به روستا و برگزاری مراسم به اصطلاح ارشادی و درویشی فضای معنوی بی نظیری را ایجاد می­کنند که با ذکر و یاد الله تعالی و سخنرانی خلفا و مریدان و قمه زنی درویشان همراه است.

   زبان مردم روستا، کوردی با گویش سورانی اردلانی است که مردماني مهربان، شوخ طبع و با محبت دارد كه بیشتر با هم خویشاوند هستند. از این رو در شب های زمستان با یکدیگر مراوده داشتهو بیشتر در شب­های زمستان جوانان روستا به صورت دوره ­ای مهمان و میزبان خانه ­های کاه گلی همدیگر می­ شوند که با سرگرم شدن به بازی­های سنتی جوراب بازی، شطرنج، تخته نرد و... شب را سپری می­کنند و غالبا بعد از پایان شب نشینی در مرکز روستا موسوم به (به ردووکان یا ناو ئاوایی) تجمع نموده و آتش بزرگی از شاخ و برگ خشکیده درختان ون برپا می­ کنند و با درست کردن چای و گاهی نیمرو فضایی صمیمی و بی آلایش را خلق می ­کنند.

ج) منابع

     جلالی، محمد. (۱۳۹۵). روستای بوره بان، مجله علمی ـ اجتماعی ژیوار، سال هشتم، خرداد و تیر ماه ۹۵، شماره ۲۷، ص ۹۱.

👈یادآوری: بازنشر مطالب وبلاگ با ذکر منبع, بلامانع است.

تایله که

کانی مله بی